Spelen is onderdeel van natuurlijk gedrag
Katten en spelen, deze twee zaken lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eigenlijk is dat ook zo: een kat jaagt van nature de hele dag door. Ook al zijn onze huistijgers voorzien van een makkelijke maaltijd in de vorm van een bakje met brokjes en een kommetje met water, de instincten zijn nog altijd aanwezig. Maar spelen is meer dan alleen een nabootsing van de jacht, spelen omvat veel verschillende activiteiten die niet alleen te maken hebben met het achterna jagen van een propje papier. Het overkoepelende woord voor deze activiteiten noemen we ‘verrijking’.
Verrijking
Verrijking vindt zijn oorsprong in dierentuinen en is ontwikkeld om wilde dieren meer gedrag te laten uitvoeren die bij hun wilde instincten en behoeften passen. Zodat zij iets te doen hebben in hun omgeving die in verhouding met hun natuurlijke leefomgeving vrij kaal en beperkt is. Denk dan bijvoorbeeld aan het aanbieden van een stuk vlees aan een touw voor carnivoren, cheeta’s die achter grote verenpluimen aan kunnen rennen, of boomstronken voor beren.
Nu denk je vast: een wilde tijger is toch geen huiskat? Dat is in zekere zin ook zo, maar kort door de bocht gezegd is het grote verschil dat de huiskat gedomesticeerd is en een handzaam formaat heeft. De huiskat bezit nog al haar instincten en behoeften die zij duizenden jaren geleden, toen zij nog niet met de mens samenleefde, ook bezat.
Dag en nacht
Van nature ziet het dag-en nachtpatroon van een wilde kat er als volgt uit: slapen, wakker worden, haar territorium doorwandelen en controleren op indringers of veranderingen, haar geuren afzetten aan het territorium, jagen, eten, wassen, en vervolgens weer slapen. Deze routine herhaalt zich meerdere keren per dag.
Katten zijn dus naast jagers ook ontdekkers. Ze lopen graag rond in hun territorium (het hart van het gebied waar zij leven, dit verdedigen zij ook voor andere katten) en in hun leefgebied (een groter gebied dat het territorium omringt, dit kunnen zij ‘delen’ met vreemde katten). Wandelen, snuffelen, aanraken, knagen, luisteren naar alle omgevingsgeluiden en ontdekken zijn dus net zo belangrijk als het jagen (en spelen) zelf. Dit ‘ontdekken’ wordt exploratiegedrag genoemd.
Je kan je voorstellen dat je kat binnen vier muren een beetje beperkt kan zijn om dit exploratiegedrag uit te voeren. De ene binnenkat heeft er minder moeite mee dan de ander, maar er zijn ook katten die om deze redenen totaal niet kunnen wennen aan een leven in huis. Dat verschilt stevig per kat en ligt onder andere aan de genetische basis, het karakter, de eerste levensweken, het karakter van de ouders, de verdere opvoeding, de omgeving, het activiteitenniveau van de kat en de mate van jachtpassie. Maar ook een kat die prima gewend is aan het leven binnen in een huis, zal verrijking erg leuk vinden; ook zij bezit immers nog steeds dat wilde instinct, diep van binnen.
Exploreren
Exploratiegedrag omvat vele gedragingen, ook gedragingen die je binnenshuis bij je kat terugziet. Neem bijvoorbeeld kartonnen dozen: katten zijn gek op dozen. Elke doos heeft een andere geur, een kat kan er lekker in bijten, in verstoppen, of de doos gebruiken als tactische plek om een prooi (oftewel een speeltje) te kunnen besluipen. Maar ook aan planten knagen kan, naast medische redenen, exploratiegedrag zijn.
Als een kat te weinig van deze uitlaatkleppen in huis kan vinden, kunnen gedragsproblemen ontstaan doordat je kat zich verveelt. In principe zijn de meeste van deze zogenaamde ‘problemen’ voor de kat zelf heel normaal, om even terug te komen op het voorbeeld van planten knagen. Maar voor jou als eigenaar is dat heel vervelend, vooral als je mooie huiskamerplant daardoor een gehavende uitstraling krijgt – terwijl jouw kat gewoon bezig is met het opzoeken van vermaak.
Jachtspelletjes zoals het meppen van een speelmuisje of het achterna jagen van een kattenhengeltje zijn voor de meeste katten erg leuk om te doen. Het houdt hun lichaam in vorm en geeft (net als dat hardlopen ons een prettig gevoel geeft) de kat een prettig gevoel en draagt zo bij aan het geluk van het dier.
Daarnaast zijn katten wat zintuigen betreft erg gefocust op geur: kattenkruid, valeriaanwortel en matatabistokjes kunnen een erg leuke aanvulling zijn op bovenstaande zaken. En dit zijn slechts enkele voorbeelden van wat je voor je kat kan doen, er zijn zoveel opties! Daarom heb ik een hand-out gemaakt met leuke, simpele tips om met je kat te spelen, verrijking toe te passen in jouw huis en de redenen waarom katten bepaalde dingen leuk vinden. Meer over deze hand-out in het onderstaande kopje ‘onderzoek’.
Waarom is het nou zo belangrijk om jouw binnenkat uit te blijven dagen? Het is bewezen dat weinig mentale en fysieke stimulatie kan leiden tot medische problemen en/of gedragsproblemen. Naast deze hoofdreden zijn er nog talloze andere redenen waarom een kat er baat bij heeft. Want verveling is nou eenmaal niet leuk. Dat vinden wij mensen ook niet, toch?
Even voorstellen: Mijn naam is Emma Weelink en ik ben student kattengedragstherapeut aan de Tinley Academie. Katten heb ik altijd bijzondere dieren gevonden, ik mocht dan ook op mijn veertiende mijn allereerste katje uitzoeken. Hij heette Billie, was spierwit, stokdoof en wij waren de beste maatjes. Vanwege zijn handicap was zijn gedrag iets anders dan katten die wel kunnen horen, waar wij ons samen prima naar aangepast hebben. In plaats van te luisteren waar ik liep, kon Billie voorspellen waar ik liep door de trillingen in de grond te voelen. Hij heeft een gelukkig leven binnenshuis gehad. Mijn fascinatie voor het gedrag van katten is achteraf gezien in deze tijd begonnen, hoe kon een dier dat relatief weinig van zijn omgeving meekreeg, zich zo goed aanpassen?
Geïnspireerd door mijn lieve Billie, die er inmiddels helaas niet meer is, ben ik de opleiding tot gedragstherapeut voor katten gestart en zit nu in de afstudeerfase. Voor deze afstudeerfase doe ik een gedragsonderzoek naar katten. Ik heb het meest vermakelijke onderwerp gekozen wat met katten te maken heeft. Iets waar Billie gek op was, mijn huidige katten Maggy en Benjamin gek op zijn, en waar jouw kat waarschijnlijk ook gek op is: spelen!
